Linux Komut Satırı Temelleri

Linux, özgür ve açık kaynaklı bir işletim sistemi olarak dünya genelinde birçok kullanıcı ve kuruluş tarafından tercih edilmektedir. Linux komut satırı, sistemle daha etkin bir şekilde etkileşime girmenizi sağlayan bir araçtır. Bu yazıda, Linux komut satırının temellerini ve en çok kullanılan komutları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

İçindekiler

1. Linux Terminali ve Komut Satırı
2. Dosya ve Dizin Yönetimi Komutları
3. Sistem Bilgisi ve İzleme Komutları
4. Ağ Yönetimi Komutları
5. Yazılım Yönetimi Komutları
6. Kullanıcı ve Grup Yönetimi
7. Disk Yönetimi
8. Zamanlanmış Görevler (Cron Jobs)
9. Günlük Kayıtları (Logs) Yönetimi

1. Linux Terminali ve Komut Satırı

Linux işletim sisteminin kalbi olan terminal, kullanıcılara metin tabanlı bir arayüz sunar.

Temel Komutlar

• whoami: Şu anda hangi kullanıcı olarak oturum açık olduğunu gösterir.
• history: Daha önce kullanılmış komutların listesini gösterir.
• echo: Ekranı yazdırma komutudur; genellikle değişkenleri ve dizeleri yazdırmak için kullanılır.
• exit: Mevcut oturumu kapatır.

2. Dosya ve Dizin Yönetimi Komutları

Dosya ve dizinlerin yönetimi, Linux'un temel taşlarından biridir.

Dosya İşlemleri

• cat: Dosyaların içeriğini görüntüler.
• head: Dosyanın başından belirli sayıda satırı görüntüler.
• tail: Dosyanın sonundan belirli sayıda satırı görüntüler.
• less: Dosya içeriğini sayfa sayfa görüntüler.
• chmod: Dosya izinlerini değiştirir.
• chown: Dosya sahipliğini değiştirir.

Dizin İşlemleri

• find: Dosya ve dizinleri arar.
• grep: Dosyaları belirli bir düzenli ifade veya dize için tarar.
• tar: Dosyaları arşivler veya arşivleri açar.
• zip & unzip: Dosyaları sıkıştırır veya sıkıştırılmış dosyaları açar.

3. Sistem Bilgisi ve İzleme Komutları

Sistem bilgilerini görüntülemek ve izlemek için kullanılan bazı komutlar şunlardır:

• uptime: Sistemin ne kadar süredir çalıştığını gösterir.
• w: Kimlerin oturum açık olduğunu gösterir.
• who: Şu anda oturum açık olan kullanıcıları gösterir.
• vmstat: Bellek, işlemci, disk I/O vb. hakkında bilgi verir.
• iostat: Sistem giriş/çıkış istatistiklerini gösterir.
• mpstat: CPU kullanım istatistiklerini gösterir.

4. Ağ Yönetimi Komutları

Ağ kaynaklarını yönetmek ve izlemek için kullanılan temel komutlar şunlardır:

• netstat: Ağ bağlantılarını, yönlendirme tablolarını vb. gösterir.
• arp: ARP önbelleğini görüntüler veya değiştirir.
• iwconfig: Kablosuz ağ parametrelerini görüntüler ve ayarlar.
• curl: URL'lerle işlem yapmaya yarar.
• wget: Dosyaları internet üzerinden indirir.

5. Yazılım Yönetimi Komutları

Linux'ta yazılım yönetimi için kullanabileceğiniz bazı komutlar şunlardır:

• dpkg: Debian paketlerini yönetir.
• rpm: RPM paketlerini yönetir.
• yum: Red Hat/CentOS'ta paket yöneticisidir.
• apt: Debian/Ubuntu'da paket yöneticisidir.

6. Kullanıcı ve Grup Yönetimi

Linux'ta kullanıcı ve grup yönetimi, güvenli ve düzenli bir sistemin olmazsa olmazlarındandır.

• useradd: Yeni bir kullanıcı ekler.
• userdel: Bir kullanıcıyı siler.
• groupadd: Yeni bir grup ekler.
• groupdel: Bir grubu siler.
• passwd: Kullanıcı şifrelerini değiştirir.
• chage: Kullanıcı şifre sürelerini yönetir.

7. Disk Yönetimi

Linux'ta disk yönetimi için kullanabileceğiniz bazı komutlar şunlardır:

• fdisk: Disk bölümlerini yönetir.
• du: Disk kullanımını gösterir.
• dd: Diskleri ve bölümleri kopyalar.
• fsck: Dosya sistemini kontrol eder ve onarır.
• mkfs: Yeni bir dosya sistemi oluşturur.

8. Zamanlanmış Görevler (Cron Jobs)

Zamanlanmış görevler, belirli zamanlarda belirli komutların otomatik olarak çalıştırılmasını sağlar.

• cron: Zamanlanmış görevler için daemon servisidir.
• crontab: Zamanlanmış görev tablosunu düzenler.
• anacron: Sistem kapalıyken çalıştırılamayan görevleri daha sonra çalıştırır.

9. Günlük Kayıtları (Logs) Yönetimi

Sistemde meydana gelen olayları kaydeden günlükler, sorun giderme ve performans izleme için vazgeçilmezdir.

• dmesg: Çekirdek günlük mesajlarını gösterir.
• syslog: Sistem günlüklerini yönetir.
• logrotate: Günlük dosyalarını döndürür ve arşivler.

Sonuç

Linux komut satırı, işletim sistemiyle derinlemesine etkileşim kurmanıza olanak tanır. Yukarıda sıralanan temel komutlar, Linux işletim sistemine yeni başlayanlar için bir başlangıç noktasıdır. Pratik yaparak bu komutları öğrenmeye başlayabilir ve Linux dünyasına daha da derinlemesine dalabilirsiniz. Daha ileri düzey konulara geçmeden önce bu komutların üzerinde çalışmanızı ve uygulamalar yapmanızı öneririz. Umarız bu rehber, Linux yolculuğunuzda size yardımcı olur.